Τα εμβόλια της ιλαράς λειτουργούν για μια ζωή, οι εμβολιασμοί κατά της ανεμοβλογιάς προστατεύουν για 10 έως 20 χρόνια και τα εμβόλια κατά του τετάνου διαρκούν μια δεκαετία ή περισσότερο. Γιατί όμως τα εμβόλια κατά του Covid-19 δεν δείχνουν την ίδια αποτελεσματικότητα στο χρόνο;
Μέλη της επιστημονικής κοινότητας και κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε όλο τον κόσμο προσπαθούν αυτή την περίοδο να ζυγίσουν την εναλλακτική της ενισχυτικής δόσης για τους ήδη εμβολιασμένους ενήλικες.
Οι τρεις βαθμοί άμυνας των εμβολίων
Ο στόχος ενός εμβολίου είναι να παρέχει την προστασία που παρέχει η φυσική μόλυνση, αλλά χωρίς τον κίνδυνο σοβαρής ασθένειας ή θανάτου.
«Ένα πραγματικά καλό εμβόλιο το κάνει ώστε κάποιος να μην μολυνθεί ακόμα κι αν εκτεθεί στον ιό», αναφέρει στην Wall Street Journal ο Rustom Antia, καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Emory. «Αλλά δεν είναι όλα τα εμβόλια ιδανικά», τονίζει.Οι τρεις βαθμοί άμυνας, εξηγεί, περιλαμβάνουν πλήρη προστασία από μόλυνση και μετάδοση, προστασία από σοβαρή ασθένεια και μετάδοση ή προστασία μόνο από τις σοβαρή νόσηση.
Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από το μέγεθος της ανοσοαπόκρισης που προκαλεί ένα εμβόλιο, από το πόσο γρήγορα εξασθενούν τα αντισώματα που προκύπτουν, από το αν ο ιός ή τα βακτήρια τείνουν να μεταλλάσσονται και τη θέση της λοίμωξης.
Το όριο προστασίας
Το όριο προστασίας είναι το επίπεδο ανοσίας που είναι αρκετό για να μην αρρωστήσει κάποιος. Για κάθε ιό, αυτό το επίπεδο είναι διαφορετικό.
«Βασικά, πρόκειται για επίπεδα αντισωμάτων ή εξουδετερωτικά αντισώματα ανά χιλιοστόλιτρο αίματος», αναφέρει ο Mark Slifka, καθηγητής στο Oregon Health & Science University.
Να σημειωθεί ότι τα Τ-κύτταρα συμβάλλουν επίσης στην προστασία, αλλά τα αντισώματα είναι πιο εύκολα μετρήσιμα.
Το όριο 0,01 μονάδες (αυθαίρετη ποσότητα μιας ουσίας που συμφωνήθηκε από επιστήμονες και γιατρούς) ανά χιλιοστόλιτρο επιβεβαιώθηκε για τον τέτανο το 1942 όταν ένα ζευγάρι Γερμανών ερευνητών εκτέθηκε σκόπιμα στην τοξίνη για να δοκιμάσει τα ευρήματα προηγούμενων μελετών σε ζώα. «Ένας από αυτούς έδωσε στον εαυτό του δύο θανατηφόρες δόσεις τετάνου στο μηρό του και παρακολούθησε πώς θα πήγαινε», είπε ο Slifka. «Ο συνεργάτης του έκανε τρεις θανατηφόρες δόσεις», είπε.
Κανένας από τους δύο δεν αρρώστησε.
Το όριο για την ιλαρά καθορίστηκε το 1985 όταν ένας κοιτώνας κολλεγίου εκτέθηκε στη νόσο λίγο μετά από αιμοδοσία. Οι ερευνητές έλεγξαν τις συγκεντρώσεις αντισωμάτων στις αιμοδοσίες των μαθητών και εντόπισαν 0,02 μονάδες (αυθαίρετη ποσότητα μιας ουσίας που συμφωνήθηκε από επιστήμονες και γιατρούς) ανά χιλιοστόλιτρο ως το επίπεδο που απαιτείται για την πρόληψη της μόλυνσης.
Για αυτές τις ασθένειες, το μέγεθος της απόκρισης στα εμβόλια σε συνδυασμό με τα ποσοστά εξασθένησης των αντισωμάτων παράγουν ανθεκτικές ανοσολογικές αποκρίσεις. Τα αντισώματα ιλαράς αποσυντίθενται αργά. Τα αντισώματα του τετάνου διασπώνται γρηγορότερα, όμως το εμβόλιο αναγκάζει το σώμα να παράγει πολύ περισσότερα αντισώματα από όσα χρειάζεται αντισταθμίζοντας τη μείωση.
Τι συμβαίνει με τον Covid-19
«Ήμασταν τυχεροί με τον τέτανο, τη διφθερίτιδα, την ιλαρά και την δαμαλίτιδα», δήλωσε ο Slifka.
«Έχουμε εντοπίσει ποιο είναι το όριο προστασίας. Ανιχνεύεται η πτώση των αντισωμάτων με την πάροδο του χρόνου και εάν γνωρίζουμε το όριο προστασίας, μπορεί να υπολογιστεί η διάρκεια της προστασίας. Με τον Covid, δεν ξέρουμε», εξηγεί.
Στην ιστορία της επιστήμης, τα πιο αποτελεσματικά εμβόλια έχουν χρησιμοποιήσει ιό που αναπαράγεται-αντιγράφεται που ουσιαστικά προκαλεί ισόβια ανοσία. Τα εμβόλια ιλαράς και ανεμοβλογιάς χρησιμοποιούν είναι τέτοιου είδους εμβόλια.
Τα εμβόλια εμβόλια ιικών φορέων (non-replicating) και τα εμβόλια που βασίζονται σε πρωτεΐνες (όπως αυτό για τον τέτανο) δεν διαρκούν τόσο πολύ, αλλά η αποτελεσματικότητά τους μπορεί να ενισχυθεί με την προσθήκη ενός επικουρικού-μια ουσία που αυξάνει το μέγεθος της απόκρισης. Τα εμβόλια για τον τέτανο και την ηπατίτιδα Α χρησιμοποιούν ανοσοενισχυτικό.
Τα εμβόλια της Johnson & Johnson και της AstraZeneca Covid-19 χρησιμοποιούν μη αναπαραγόμενο αδενοϊό και δεν περιέχουν πρόσθετο. Τα εμβόλια της Pfizer και Moderna είναι τεχνολογία mRNA, τα οποία λειτουργούν διαφορετικά, δεν περιέχουν καθόλου ιό.
Οι μεταλλάξεις
Περιπλέκοντας και άλλο τα πράγματα, οι ιοί και τα βακτήρια που μεταλλάσσονται για να ξεφύγουν από την ανοσολογική απάντηση του σώματος είναι πιο δύσκολο να ελεγχθούν.
Ιλαρά, παρωτίτιδα (μαγουλάδες), ερυθρά και ανεμοβλογιά σχεδόν δεν μεταλλάσσονται καθόλου. Από την άλλη, μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον οκτώ παραλλαγές του SARS-CoV-2, του ιού που προκαλεί τον Covid-19.
(Το γεγονός αυτό) «το καθιστά πιο περίπλοκο για τη λειτουργία του εμβολίου», δηλώνει ο Δρ Slifka εξηγώντας ότι υπάρχουν πολλοί στόχοι με την πάροδο του χρόνου. «Η γρίπη επίσης μεταλλάσσεται. Με τη γρίπη, προσαρμοστήκαμε κάνοντας ένα νέο εμβόλιο γρίπης κάθε χρόνο που ταιριάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με το νέο στέλεχος της γρίπης», αναφέρει.
Τα εμβόλια γρίπης μπορούν να προσφέρουν προστασία για τουλάχιστον έξι μήνες.
Παραμερίζοντας τις πολυπλοκότητες της δημιουργίας ενός αποτελεσματικού εμβολίου για την καταπολέμηση ενός ιού που αλλάζει σχήμα, κάποια ελπίδα υπάρχει γύρω από τη δυνατότητα να νικήσουμε τον Covid-19 με την επίτευξη του τείχους ανοσίας, αλλά, σύμφωνα με τον Δρ Antia, ο τρόπος με τον οποίο οι κορωνοϊοί μολύνουν το σώμα καθιστά το τείχος ανοσίας πρόκληση.
«Για πολλές λοιμώξεις του αναπνευστικού είναι αρκετά απίθανο τα εμβόλια να οδηγήσουν σε μακροχρόνια ανοσία της αγέλης», εκτιμάει ο Δρ Antia. «Η ανοσία της αγέλης διαρκεί μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Εξαρτάται από το πόσο γρήγορα αλλάζει ο ιός. Εξαρτάται από το πόσο γρήγορα μειώνεται η ασυλία», συνεχίζει.
Ένα μέρος του προβλήματος είναι ότι οι κορωνοϊοί αναπαράγονται τόσο στο ανώτερο όσο και στο κάτω αναπνευστικό σύστημα. «Έχουμε καλή κυκλοφορία στους πνεύμονες και το σώμα μας, αλλά όχι στις επιφάνειες των ρουθουνιών μας», εξηγεί ο Δρ Slifka. «Μπορούμε να αποκλείσουμε σοβαρές ασθένειες επειδή υπάρχουν αντισώματα στην κάτω αναπνευστική οδό», τονίζει. Ωστόσο, μπορεί να επιμείνει ο κίνδυνος λοιμώξεων χαμηλού επιπέδου στην ανώτερη αναπνευστική οδό.
Όσο προχωράει η πανδημία και η επιστήμη, τα εμβόλια Covid-19 θα «μάθουν» να καταπολεμούν τις παραλλαγές του ιού και σύμφωνα με τους ερευνητές στο Imperial College London, η επόμενη γενιά εμβολίων μπορεί επίσης να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ανοσίας στις υγρές επιφάνειες της μύτης και των πνευμόνων.
